Waarom waterriet?

Wat is het belang van waterriet voor vogels?
Rietvogels broeden in waterriet omdat ze er goed beschermd zijn tegen de vos. Met het riet verdwijnen de typische rietvogels als het baardmannetje, de grote karekiet, de rietgors en de bruine kiekendief. Daarnaast is het Lauwersmeergebied internationaal een belangrijke plek voor trekvogels, zoals de kleine zwaan die helemaal van Siberië naar Afrika vliegt en hier in het Lauwersmeergebied komt bijtanken. Het Lauwersmeergebied is voor deze vogels een belangrijke plek om uit te rusten en bij te eten voordat ze de zware tocht naar Afrika kunnen vervolgen.

Heeft het waterriet nog meer functies?
Waterriet houdt de oever op z’n plek. Zonder riet spoelt er grond van de oever weg en is er zelfs afslag. Hierdoor is op sommige plekken in de afgelopen decennia langs de randen van drooggevallen platen in het Lauwersmeer al meer dan honderd meter oever weggespoeld. De aanwezigheid van waterriet betekende een overgang van water naar land, voor de natuur een belangrijke zone. Maar deze overgangsgebieden zijn al grotendeels verdwenen. Dit is niet alleen nadelig voor veel vogelsoorten, maar ook voor amfibieën, zoals de salamander én voor veel vissoorten.

Waterriet ook belangrijk voor de vissen?
Het waterriet is het een belangrijke broedkamer voor de jongen van vele vissoorten. Verder neemt het riet voedingsstoffen op, wat het water zuivert. En het riet is belangrijk voor zuurstof in het water en de bodem. Zonder waterriet is er steeds minder zuurstof in het water, wordt het water te rijk aan voedingsstoffen, en is er nauwelijks meer plek om kuit te schieten, waardoor er vissoorten, zoals de snoek en de ruisvoorn, verdwijnen. Deze soorten komen inmiddels nauwelijks meer voor in het Lauwersmeer…

Hoe krijgen we het waterriet weer terug in het Lauwersmeer?
Als ’s zomers het waterpeil zakt ten opzichte van een hogere stand in winter en voorjaar dan kunnen de uitlopers van het riet het water in groeien. En ’s winters, als de oevers onder water staan, spoelen de dode plantenresten weg, waardoor de oevers weer schoon worden gespoeld. Het verzurend effect wordt daardoor geneutraliseerd. Hierdoor krijgt het riet op de overgang land en water weer de kans om te herstellen. Hiervoor is een wisselend waterpeil nodig dat regelmatig op de zomers droogvallende oevers staat.


Er groeit toch genoeg gewoon riet?
Het is juist het hoge en sterke waterriet dat zo belangrijk is, riet dat in ondiep water staat. Het grote verschil met het riet op de oevers is dat dit vaak veel kleiner is en blijft, brozer is en naar verloop van tijd voorzien is van een laag afgestorven bladmateriaal. Dit zorgt er voor dat de plek waar het groeit verzuurt en zo steeds minder geschikt wordt voor riet. Juist dat verslechteren van de groeiomstandigheden is voor een deel te wijten aan de geringe waterdynamiek.

Waardoor is het waterriet verdwenen?
Het waterpeil in het Lauwersmeer wordt tegenwoordig kunstmatig op dezelfde hoogte gehouden (-0,93 m NAP). Het water beukt steeds op dezelfde hoogte tegen de oevers en dus tegen het riet aan, waardoor de rietkragen door de jaren heen zijn afgekalfd. Vroeger, toen het peil ’s zomers zakte, konden de uitlopers van het riet het water ingroeien, maar dat gebeurt nu niet meer. ’s Winters is er de sterke golfslag vanuit west en oost en soms schuren de ijsschotsen op dezelfde hoogte tegen het riet aan, wat veel schade aanricht. Zo trekt de rietvegetatie zich steeds meer terug, er wordt elk jaar meer van afgeknabbeld en daar komt niets voor terug…